Zomerbovenbouwcursus in De Es - 22-23-24 augustus 2023

Na de noodzakelijk eenzame periode in klas 9 waarin de jongeren worden aangespoord om hun denken krachtig, strategisch en causaal te ontwikkelen, volgde in klas 10 de hunkering naar sociale verbondenheid en overleg zonder daarbij die gewonnen denkzelfstandigheid te moeten opgeven. Maar de zoektocht naar ‘de waarheid’ vraagt naar meer dan het oefenen in gesprek binnen de vertrouwde (klas-)omgeving.

Leerlingen van de elfde klas worden uitgedaagd om hun denken te verbreden tot in alle mogelijke polariteiten. De moed om periferisch te denken en daarmee in de onzekerheid te durven gaan, is de absolute voorwaarde om een middenveld te doen ontstaan waarin inzicht en waarheid kan worden geboren. In de inleidende voordracht gaan we dieper in op de mogelijkheden binnen het leerplan om deze hogere denkvorm te stimuleren.

In zijn voordracht tijdens de driedaagse over de 9de klas, twee jaar geleden, bracht Wilbert Lambrechts het 'numerologisch' inzicht naar voren dat je de negendeklasontwikkeling zou kunnen zien als een beweging van twee naar drie, van dualiteit naar polariteit, van polariteit naar Steigerung.

Vorig jaar, tijdens zijn bijdrage over de 10de klas, sprak hij over de vier elementen die een quinta essentia of quintessens baren, dus als beweging van vier naar vijf.

Dit jaar wil hij de elfde klas benaderen vanuit een verdere stap: van zeven naar acht. (De twaalfde klas kan dan gezien worden als een weg van twaalf naar dertien – dat is voor volgend jaar.)

Zeven: dat is ondere andere een weg van zeven planetenkwaliteiten. Acht is de lemniscatische beweging. We zijn hier in het heiligdom van het astrale gebied aangekomen, daar waar het zichzelf ontdekt en beleeft en daar bovenuit stijgt. Dat is wat de kathedraal en de graal ons kunnen verduidelijken en beleefbaar maken.

Wat dat inhoudt voor de ontwikkeling van lichaam, ziel en geest, zal de bijdrage zijn van deze voordracht.

Peter Lutzker is jarenlang bovenbouwleraar geweest in Düsseldorf en is ook na zijn pensioen nog actief in de lerarenopleidingen in Duitsland. Hij is de auteur van twee belangrijke boeken, enerzijds Der Sprachsinn (over het taalzintuig) en anderzijs The Art of Foreign Language Teaching: Improvization and Drama in Teacher Development and Language Learning.

Peter Lutzker geeft een voordracht over het belang van Shakespeare in de elfde klas. De voordracht wordt in het Engels gegeven, met daar waar nodig een woordje uitleg of vertaling.

Veel elfde klassen gaan voor enkele dagen of een week naar de kathedraal van Chartres. Bijna iedereen houdt hier ongelooflijke herinneringen aan over. Maar dat is niet waarom we het doen.

Waarom doen we het dan wel? Waarom denken wij dat 16-/17-jarigen iets kunnen hebben aan het bekijken en tekenen van een middeleeuwse kathedraal?

In de elfde klas komen gelijktijdig de 'onzichtbare' bouw van materie (atomen, moleculen, …) in de chemie en de 'onzichtbare' bouw van levende wezens en dus ook de mens (celleer, genetica, …) in de biologie aanbod. Basisvragen bij deze ontwikkelingsfase kunnen horen, zijn o.a.: hoe weerklinkt de wereld in mij en hoe kan ik uiting geven aan deze weerklank? waarom zijn wij hier op deze wereld? wat is mijn plaats in deze wereld? Deze vragen sluiten naadloos aan bij de voorgenoemde leerinhouden omdat ze het spanningsveld tussen een eerder reductionistische en holistische visie herbergen, en bijgevolg een gezichtspunt bieden om naar materie, de mens, … de wereld te kijken. Hoe kunnen we hiermee aan de slag gaan? Hoe kunnen we verschillende gezichtspunten aanbieden aan de leerlingen? Hoe gebruiken we deze leerinhouden als ontwikkelingsleerstof?

Vanuit een helikopterzicht worden alle leerinhouden van de elfde klas samengebracht, waarna we proberen daarin rode lijnen te ontdekken, punten van houvast.

met: Werner Govaerts

Maximum aantal deelnemers: 30

In klas 9 wordt de klassieke Euclidische meetkunde opgebouwd vanuit enkele postulaten en axioma’s; deze meetkunde werkt met vaste vormen waar lengtes en hoeken van groot belang zijn. In de projectieve geometrie wijzigen we één basisaxioma en verlaten we daarmee de vaste, starre vormen; we richten ons op figuren en vormen die voortdurend in beweging zijn en organisch in elkaar overgaan. Denken we bijvoorbeeld aan de groeiende plantenwereld waarin bloemen en bladknoppen voortdurend metamorfoseren. We leren in vertrouwen om te gaan met het begrip ‘oneindig ver’. Met het dualiteitsprincipe gaat een nieuwe wereld open waarin het denken zich begeeft in het speelveld tussen twee evenwaardige tegendelen.

met: Herman Meyvis

Maximum aantal deelnemers: 20

"In de elfde klas staat de natuur als motief en inspirator centraal. Als het weer het toelaat gaan we in het park tekenen. Het leren zien van de verschillende karakters van bomen en deze gepast plastisch vertalen is een belangrijke oefening.

Bij slecht weer onderzoeken we al schilderend de kleuren in het werk van C. D. Friedrich. Elke nuance, elke tint wordt onderzocht en gehuisvest in een abstracte compositie. Geen voorkennis of -kunde nodig!"

met: Carine Allegaert

Maximum aantal deelnemers: 15

VOLZET

“Groen en rood”. In deze workshop gaan we onderzoekend schilderen: de plaats van groen en rood in de vegetatieve natuur, soorten groen, wat is plantengroen, … Dit kan leiden tot een reeks kleine, eenvoudige monochromen of tot elementaire landschappelijke beelden. Al doende vinden we onze weg. In de elfde klas kan er subtiel ingegaan worden op de werking van kleur en licht in de natuur. De expressieve kracht zowel als de intimistische poëzie van de plantenwereld schilderend te onderzoeken verdiept en verfijnt ons inlevingsvermogen. We werken met waterverf op papier op verschillende manieren. Iedereen kan instappen.

met: Filip Desmet

Maximum aantal deelnemers: 15

Genderfluïde? Genderneutraal? Genderdysfoor? Lbgtqi+ of nog an-ders? Hoe kunnen we kijken naar dit moderne fenomeen, als we mensen als meerlagige wezens proberen te zien?

met: Luc Vandecasteele

Maximum aantal deelnemers: 30

Een goed klasmanagement is meer dan actieve werkvormen, een geschikte klasopstelling, … . Leerlingen in een positief klimaat succesvol laten leren vraagt om goed klasmanagement. In deze workshop gaan we aan de slag met tips en tricks om een veilig, positief leerklimaat te creëren. Daarnaast zal er ruimte zijn voor uitwisseling van ervaringen. 

met Charlotte Geentjens

Maximum aantal deelnemers:  20

De workshop bouwt voort op de ochtendvoordracht. Hoe kun je een drama van Shakespeare in de elfde klas introduceren. We gaan in op de voorbereiding en lezen het begin van een stuk, zoals we dat in de klas zouden doen. Daarbij focussen we op het methodische en op vragen zoals: hoe kunnen we de klas goed voorbereiden? Hoe gezamenlijk lezen en de tekst bespreken?

De workshop verloopt in het Engels.

met: Peter Lutzker

Maximum aantal deelnemers: 20

Deze werkgroep zal voortbouwen op de inhoudelijke basis van de voordracht op dinsdag. Enerzijds zullen we zeer praktisch ingaan op de organisatie van de Parzival-periode (korte en lange versie) en de vele mogelijkheden eraan verbonden en hun pedagogisch belang.

Anderzijds op de betekenis van Parzival (met een z, niet met c of s). Waarom teruggaan naar de bron, welk belang dit heeft. De Parzival-periode als basisliteratuuronderricht, gebruik makend o.a. van de vertaling van Leonard Beuger in vergelijking met andere. Waar ligt de literaire kwaliteit van dit werk en hoe belangrijk is het dit werk tot in de details en de stijl te leren lezen en waarderen? Wat was Wolfram voor een schrijver, hoe bijzonder was hij? Waarom zijn navertellingen en uitsluitend moderniseringen niet meer op hun plaats in deze leeftijdsfase? Aan de hand van leesoefeningen op basis van diverse fragmenten zullen we hierop ingaan en ervaarbaar trachten te maken.

met: Wilbert Lambrechts

Maximum aantal deelnemers: 25

Voor klas 11 gaan we op onderzoek naar nieuwe materialen om de ruimtelijke wereld te verkennen. Dit geeft nieuwe mogelijkheden en ervaringen. In de 11 klas kunnen de leerlingen zich vanuit hun gevoelsleven met hun onderwerp verbinden. De vormen worden een uitdrukking van de emoties. We gaan aan de slag met de uitdrukking van het menselijk lichaam. Dit doen we eerst in was en later gaan we naar een vereenvoudiging in klei. Dit kan dan ook weer een ontwerp worden voor een werk in speksteen.

met: Ineke Van den Bosch

Maximum aantal deelnemers: 15

Terugblikkend denken we na over het verleden. Vooruitkijkend zetten we stappen naar wat we willen in de toekomst. Daartussen bestaan we in het hier en nu. Welke betekenis hebben gebeurtenissen die zich voor onze ogen afspelen? Wat toont iemand – een leerling, een collega, een ouder, ikzelf – in het eigenste moment? Aandacht is een actieve kracht. Gewaarwordingen en waarnemingen brengen ons op het spoor van de levende vraag die zich werkelijk stelt. Zo ontstaan heel andere antwoorden op uitdagende situaties dan door te analyseren of door handelingsplannen op te stellen.  

Pia schetst hoe dit werkzame midden tussen gisteren en morgen onze lerarenopdracht kan inspireren. Na de middag passen we dit toe op concrete vragen uit de klas- en schoolpraktijk van de deelnemers. 

met: Pia Leurs

Maximum aantal deelnemers: 20

Elke vorm van arbeid, elke werksituatie, kan gezien worden als een leersituatie. Aan de hand van de 8 arbeidsfasen van Michael Brater onderzoeken we met concrete ervaringen uit (jullie) vaklessen, hoe dat in zijn werk gaat. Kunnen we zo, weg van het enkel trainen van (beroeps-)vaardigheden, komen tot persoonlijkheidsvormend, ontwikkelingsgericht leren in de praktische vakken? Hoe worden de jongeren niet enkel ‘fit for a job’, maar zelfs ‘fit for life’?

met Wim Foquet

Maximum aantal deelnemers: 20

Als leraar sta je alleen voor de klas. Vaak ontbreekt de tijd voor verdiepte collegiale uitwisseling.
In deze werkgroep maken we hiervoor ruimte. We kijken met elkaar naar een situatie waar één van ons tegenaan loopt. 
Dit doen we op een gestructureerde manier. Er ontstaat een groepsproces waarbij we door en achter de feiten kunnen kijken. Het helpt iedere deelnemer om op een nieuwe, verrassende en verrijkende manier bij zichzelf en zijn/haar werk stil te staan. Openheid, respect en de wil om te leren zijn hierbij basisvoorwaarden.
Wil je graag deelnemen? Noteer dan vooraf een concrete situatie die je zou willen inbrengen. Doe dit beschrijvend, in de ik-vorm, zonder verdere interpretatie. Als ieder met zijn casus  aan de workshop begint, zijn we lotgenoten en is er meteen een schaal waarbinnen dit werk kan gebeuren.
met Hilde Verhaert (heilpedagoog, werkte meer dan 30 jaar in de Parcivalschool  als leraar en directeur.  Zij kent de kracht van een groep, als ruimte waar iets (nieuws) kan verschijnen)

Maximum aantal deelnemers: 10

Dit is een verdiepingscursus die voortbouwt op de workshop van woensdag.

Deelnemers van deze workshop oefenen in groepjes van 2 à 4 personen één of twee scènes in om de tekst en de rol te beleven en vorm te geven. Peter Lutzker leidt in, geeft de opdrachten en ondersteunt de groepjes. Op het einde van de dag kunnen zij hiervan een korte presentatie geven.

Aan deze workshop kunnen maximaal 12 deelnemers deelnemen – voorwaarde is dat zij ook de workshop van woensdag hebben gevolgd. De workshop verloopt in het Engels.

met: Peter Lutzker

Maximum aantal deelnemers: 12

De periodes aardrijkskunde in 11 en 12 bieden de ideale gelegenheid om ook de minimumdoelen uit de sleutelcompetentie 'financiële en economische competenties' te realiseren. Belangrijk hierbij is dat dit niet vanuit abstracte theorie gebeurt, maar dat dit onderwijs met de voeten op de grond staat. In de workshop wordt een mogelijke vorm voor beide periodes besproken.

met: Werner Govaerts

Maximum aantal deelnemers: 30

Voormiddag: Als een onverwachte ontmoeting … (expressionistische beeldkracht)

Namiddag: De illusie voorbij (van 3D naar vlakke vormtaal aan de hand van een stilleven)

met: Nora Rummens

Maximum aantal deelnemers: 15

Ik zie rond in de wereld. Maar zien we wel rond in de wereld?

We delen een aantal handvaten om naar cultureel bewustzijn te kijken binnen onze schoolwerking en het curriculum en gaan samen onderzoekend aan het werk.

Waldorf, learn to change the world. Maar om die wereld te kunnen veranderen moet je de wereld kunnen ervaren, interpreteren, verbeelden en kennen. Hiervoor is cultureel (zelf)bewustzijn nodig. Dit alles begint bij een geëngageerde leerkracht, die gestimuleerd wordt om bewust verbanden met cultuur te leggen, om verschillende media in lessen of projecten te betrekken, leerlingen hun verbeelding te laten inzetten en het curriculum durft herdenken.

Hoe sta jij in de wereld? Een workshop over cultureel bewustzijn.

met: Giovanna Cassaro en Fien Van der Haegen

Maximum aantal deelnemers: 20

De glasramen van de kathedraal van Chartres zijn bij de mooiste en oorspronkelijkste van Frankrijk. Er zijn drie grote roosvensters van 10 tot 13 meter doorsnede. Het roosvenster was typisch voor de gotiek.

Vanuit de constructietekening die Peter Vormer heeft aangebracht werken we aan een voorbereiding om het rozet in de noordgevel van de kathedraal van Chartres te tekenen. We komen daarbij tot een mandala-achtige vorm die de basis vormt voor dit glasraam.

Hiervoor hebben we een passer en een potlood nodig.

met: Ineke Van den Bosch

Maximum aantal deelnemers: 15

Als je eens rondkijkt in de klas, dan merk je dat verschillende leerlingen al te maken hebben gehad met een ingrijpend verlies in hun leven. Sommigen hebben een ouder, een broer, zus of iemand anders die belangrijk voor hen is, door de dood verloren. Maar ook ander verlies tekent hen soms. Ze moeten afscheid nemen van hun land van herkomst en lieten familie, hun huis, hun cultuur achter. Of hun gezinssituatie veranderde ingrijpend nadat hun ouders gescheiden zijn. En wat bracht bij sommigen de lockdown tijdens de coronacrisis teweeg ?

Het vraagt soms veel van jongeren om deze ingrijpende veranderingen een plek te geven en zich aan te passen aan de nieuwe situatie in hun leven. Dit proces noemen we rouwen en gaat meestal gepaard met een veelheid aan gevoelens. Desondanks moeten ze toch weer verbinding met de school maken, taken en lessen verwerken.
Als leerkracht voel je je soms machteloos in deze situaties terwijl je juist graag de jongere wil ondersteunen. Hoe doe je dat ?

Met deze vraag gaan we aan de slag. De workshop is een basisaanbod over verlies bij jongeren. We vertrekken hiervoor vanuit een recent theoretisch kader over rouw en verlies bij jongeren. Vanuit verschillende werkvormen gaan we op zoek naar de rouwcultuur op je school en eigen rouw, bekijken we samen een draaiboek.

Met: Greet Peeters
Maximum aantal deelnemers: 20